İslamî Analiz/Kültür-Sanat
M. Burak Çamur, İslami Analiz okuyucuları için Ahmet Vefa Temel’in “Kur’an-ı Kerim Açısından Taassubun Boyutları” kitabını tanıttı.
Tanıtım yazısı şöyle:
“Taassup” meselesi Müslümanların üzerinde çokça durması, düşünmesi gereken bir meseledir. İslami hiçbir değer hâkim değilken Müslümanların kendi ırkını/düşüncesini/mezhebini/cemaatini tek hakikat olarak lanse ettiği bir dönemde irdelenmesi daha çok önem arz etmektedir. Taassup ümmetin birliğin önündeki en büyük engellerdendir. En büyük şifa Allah’ın kitabıdır. Taassup sadece Müslümanlara ait değil tarih boyunca bütün insanları etkisine altına alan bir hastalıktır. İnsanlar arasında var olan “töre cinayetlerinden, din ve mezhep çatışmalarına, kamplaşma ve kutuplaşmalardan uluslararası terörizme kadar sayısız problemin temelinde taassup yatmaktadır.” Ahmet Vefa Temel bu kaygıdan hareketle “taassup” bahsini Kur’an perspektifinde ele almaya çalışmıştır.
Kitap giriş ve sonuç yazıları hariç beş bölümden müteşekkildir. Birinci bölüm; “Taassubun Kavramsal Çerçevesi” başlığı altında iki alt bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde “Taassubun” kavramsal çerçevede anlamı, kapsamı ve çeşitleri tanıtılmış. Taassubu kişinin sahip olduğu düşüncenin, sistemin dışındaki her şeye kapalı olması çevresinde açıklayan yazar bir tehlike olarak ele almıştır. Taassubu etimolojik, sosyolojik ve psikolojik bakış açılarıyla izah etmeye çalışmıştır. Taassup sahibi kişi hakkında bu bölümde en çarpıcı tespit şöyle: “Taassup sahipleri başkalarının gözüyle meselelere yaklaşırlar. Dinde sebatta akıl, delil, azim, cesaret ve kararlılık söz konusu iken, taassupta akıl yerine his, taklit, kararsızlık ve heyecan hakimdir.” Taassubu iftar ve tefrit durumu olarak izah eden yazar taassup ve aidiyet/ait olma arasındaki ince ayrımı da güzel izah etmiştir. Taassubu kavmi taassup, dini taassup, mezhep ve ekol taassubu, şahıs taassubu olarak çeşitlendirmiştir. Birinci bölümün ikinci bahsinde ise “taassupla anlam ilişkisi olan kavramlar” tanıtılmıştır. Usbe ve Asabiyet, Hamiyyetül Cahiliyye ve Taklit kavramları bu bölümde daha çok etimolojik olarak ele alınmıştır.
Kitabın ikinci bölümünde ise insanın nitelikleri incelenmiştir. İnsanın yaratılması, özgürlüğü ve sorumluluğu alt başlıklarında konuyla ilintili şekilde insanın tanınmasıyla başlayan yazar olumlu ve olumsuz nitelikleri de izah ederek bölümü tamamlamıştır. İnsanın olumlu nitelikleri; iman, amel-i salih, pozitif düşünce ve takva; olumsuz nitelikleri ise zulüm, inkar ve nankörlük, öfke ve kızgınlık, gaflet ve unutkanlık, cimrilik ve bencillik, acelecilik, zayıflık, heva ve hevese uymak, şüphe ve zanna tabi olmak sıralanmıştır. Üçüncü bölüm; “Kur’an göre Taassup” başlığı altında bir konulu tefsir çalışması olarak nitelendirebileceğimiz bir bakışla ayetlerle konu izah edilmeye çalışılmıştır. İki alt bölümden oluşan bölüm önce “Kur’an’ın Taassuba Bakışı” altında geçmişe körü körüne bağlanan kişilerin kınanması ve cahiliye devrindeki olumsuz normların reddedilmesi iki alt başlık halinde önceki bölümlerde çıkartılan kavramsal çerçeve doğrultusunda işlenmiştir. Daha sonra ise mutaassıpların dine karşı çıkmaları, atalar dinine sarılmaları, bilgisiz ve dar görüşlü olmaları ve Kur’an’a çarpık ve taraflı bir biçimde yaklaşmaları olarak dört temel özelliği tanıtılmıştır.
Dördüncü bölümde, “Taassubun Psikolojik ve Sosyolojik Etkenleri” konusu irdelenmiştir. Psikolojik etkenler olarak; kibir ve kendini beğenmişlik, inat etmek ve hakkı kabule yanaşmamak, haset ve düşmanlık duygusu, geçmişe duyulan hayranlık ve geleneğin tabulaştırılması, cehalet ve düşüncesizlik, art niyet ve samimiyetsizlik ve aşırı sevgi ve nefret sayılırken; sosyolojik etkenler olarak statüko, menfaat kaygısı, toplumsal baskılar, grup körlüğü, refahın yol açtığı şımarıklık, değişime karşı direnme, bedevi zihniyeti sayılmıştır.
Kitabın son bölümünü ise yazar “Taassubun Sonuçları ve Taassuptan Kurtulma Yolları”na ayırmıştır. Taassubun sonuçları olarak bireysel ve toplumsa atalet, dogmatizm, önyargı, şiddet ve saldırganlık sıralanırken çözüm önerilerini ise hoşgörülü ve toleranslı davranmak, geçmişi bilinçli ve objektif bir bakış açısıyla değerlendirmek, peygamberlerin yoluna tabi olmak, olayları Kur’an, Sünnet ve akıl perspektifinde yorumlamak, her alanda dengeli bir tutum izlemek ve demokrasi bilinci yerleştirmek başlıkları altında izah etmiştir.
Bir doktora tezi olan eserde haliyle akademik bir üslup hakimdir. Kitapta taassubun ne olduğu ve taassup sahibinin özellikleri gerçekten nokta atışıyla tespit edilmiştir. Yazar karşımıza aslında bir kurgu sunmaktadır. Dil/kavram incelenmesiyle başlamış daha sonra olgunun ne olduğu izah etmiştir. Kavramın ve olgunun ne olduğu açıklandıktan sonra bunun öznesi olanın kişiliğini resmetmiştir. Taassup sahibinin tam tersi olumlu kişilik özelliklerini de esere alarak bir karşılaştırma yapma imkânı tanımaktadır okuyucuya. Taassuba çözüm olarak sunduğu hoşgörü ve demokrasi başlıkları tartışmaya açıktır. Gündemde sıkça tartışılan bu iki kavramın ne olduğunun çok belirsiz olduğu bir ortamda çözüm önerileri olarak yer almaları ilk bakışta olumsuz bir oluşturmaktadır. Ancak yazar bu iki kavramda da araştırma metodundan ayrılmadan kavramsal analizlerini yaparak niçin çözüm olduklarını izah etmiştir. Özelde “vahdeti” dert edinen Müslümanların okuması gereken kitaplardandır.
“Taassup, insanlığın manevi gelişmesi önündeki en büyük engellerden biri. Kur’an-ı Kerim’de de bağnazlık, kavmiyetçilik ve taklitçilikle ilgili çeşitli zihni-ahlaki tutumların ortak paydasını ifade eder. Elinizdeki kitabın ilk şekli “Kur’an-ı Kerim’de Taassup” başlığıyla hazırlanmış bir akademik çalışmadır. Yazar bu mütevazi çalışmanın din ve mezhep çatışmalarından töre cinayetlerine, anlamsız kutuplaşmalardan temelsiz şiddet eğilimlerine kadar sayısız problemin çözümüne ışık tutacağı kanaatindedir.”(Arka Kapak)
Yorum yazarak İslami Analiz Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan İslami Analiz hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler İslami Analiz editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı İslami Analiz değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak İslami Analiz Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan İslami Analiz hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler İslami Analiz editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı İslami Analiz değil haberi geçen ajanstır.